ТАРХВАР ЗҮЙН СУДАЛГАА ХИЙХ ТӨЛӨВЛӨГӨӨ, ЗАГВАР ХУУДАС

Түгээмэл хэрэглэгддэг зарим нэр томьёоны тайлбар.

1.Мал эмнэлгийн тархвар зүй. Мал, амьтны өвчний давтамж, эрүүл мэндтэй холбогдон гарах үр дагаврын тархалтыг сүргийн төвшинд эзэн бие, үүсгэгч, хүрээлэн байгаа орчны хүчин зүйлстэй холбож, тэдгээрийн нөлөөг судалдаг шинжлэх ухаан. (Pfeiffer, 2002; Thrushfield, 2007).

2.Тандалт. Өвчнөөс сэргийлэх арга хэмжээг үнэлэх, хэрэгжүүлэх, төлөвлөхөд шаардлагатай мэдээ, мэдээллийг тасралтгүйгээр системтэй цуглуулж, дүн шинжилгээ хийх, шийдвэр гаргалтад үр дүнг ашиглах, түгээх, хэрэглэх үйл ажиллагаа. Тандалтын гол зорилго нь үндэсний мал эмнэлгийн салбар өвчний талаар бүрэн мэдээлэлтэй болж оновчтой, зөв шийдвэр гаргах боломжийг бүрдүүлэхэд оршино.

3.Идэвхтэй тандалт судалгаа нь сүргийн төвшинд хийгдэх ба сорьц цуглуулж шинжлэн, дүн шинжилгээ хийх арга хэмжээ.

4.Идэвхгүй тандалт. Аман болон тоон мэдээ, мэдээллийг цуглуулж, дүн шинжилгээ хийх арга.

5.Өвчний голомт. Холбогдох хуулийн 16.1.1-д заасан бүс нутгийг ойлгоно.

6.Өвчний тохиолдол, тохиолдлын тодорхойлолт. Тухайн өвчний эмнэл зүйн шинж тэмдэг илэрсэн малыг толгой бүрээр нэг тохиолдол гэж үзэн мэдээллийг цуглуулах ба эпидемиологийн нэгжийн хувьд өрх буюу аж ахуйг нэг тохиолдол гэж үзнэ. Тохиолдол гэдэгт тухайн өвчний батлагдсан болон сэжигтэй тохиолдлын тодорхойлолтыг ашиглана. Өвчний тохиолдлын тодорхойлолт нь өвчин тус бүрт өөр байна.

2.Дэгдэлтийн судалгаа. Өмнө нь тодорхой цаг хугацаанд гарч байсан тухайн өвчний тохиолдлын тоо огцом нэмэгдэх болон гарч байгаагүй өвчний тохиолдол тухайн бүс нутагт шинээр бүртгэгдсэхийг дэгдэлт гэнэ. Дэгдэлтийн үед мэргэшсэн эпидемиологичдын багийг малын ерөнхий эмчийн шийдвэрээр томилж, тухайн халдварын гарал, үүсэл, шалтгаан нөхцөл, халдварын цар хүрээг судалж, зөвлөмж боловсруулан шийдвэр гаргах боломжийг бүрдүүлнэ.

1.Эрсдэлийн үнэлгээ. Гоц халдварт өвчний эрсдэлийн ерөнхий ба тусгай үнэлгээ хийнэ. Халдвар хилээр орж ирэх, орон нутагт бүртгэгдсэн халдвар хил залгаа аймаг, сумдад дамжин тархахаас урьдчилан сэргийлэх зорилгоор эрсдэлт хүчин зүйлсийг үнэлэх арга хэмжээг ойлгоно.

2.Вакцины дараах мониторинг. Дархлаажуулалтын дараа вакцинд хамрагдалтын үр дүнг лабораторийн шинжилгээний аргаар тогтоох арга хэмжээ.

3.Тэмцэх арга хэмжээний хэрэгжилт. Тэмцэх арга хэмжээ хэрэгжүүлсэн хүмүүсээс асуулга авах, шаардлагатай тохиолдолд тухайн өрх, аж ахуйн мал, амьтнаас сорьц цуглуулж шинжлэх замаар дүн шинжилгээ хийж, үр дүнг үндэслэн бодлогын баримт бичигт шаардлагатай өөрчлөлт оруулах, дэглэм хэрэгжүүлэхэд оролцсон байгууллага, иргэдэд энэ тухай эргэн мэдээлэх цогц үйл ажиллагаа.

4.Өвчнийг эрт илрүүлэх. Өвчнийг эрт илрүүлэх гэдэг нь тухайн өвчний шинж тэмдэг илэрсэн даруйд мэргэжлийн байгууллагад мэдээлэх, мэргэжлийн байгууллага нь өвчнийг эрт үед нь үнэн зөв, шуурхай оношлох арга хэмжээ болно. Өвчнийг эрт илрүүлэх нь эдийн засгийн хувьд хохирол багатайгаар өвчнийг хяналтад оруулахад чухал. Өвчний шинэ халдвартай үр дүнтэй, өртөг зардал багатайгаар тэмцэх, устгах нь өвчнийг эрт илрүүлсэн эсэхээс шууд хамаардаг. Өвчнийг эрт илрүүлэх чадавхийг бүрдүүлэхийн тулд тухайн өвчин эмгэг болон урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээний талаар малын эмч нарт сургалт, сурталчилгаа зохион байгуулах, малчид, ард иргэдэд тайлбарлан таниулах арга хэмжээ.

5.Халдварт өвчингүй, тайван байдлыг баталгаажуулах. Олон улсын худалдааны хоригт болон тодорхой нэрийн халдварт өвчнөөр улс, бүс, нутаг тайван болохыг баталгаажуулахдаа тандалт шинжилгээний үр дүнг үндэслэнэ.

ТАРХВАР ЗҮЙН СУДАЛГАА ХИЙХ ЕРӨНХИЙ ЗААВАР

Нэг: Нийтлэг үндэслэл.

1.1.Энэхүү заавар нь “Мал, амьтны эрүүл мэндийн тухай” хуулийн 8 дугаар зүйл болон тус хуульд заасан тархвар зүйн судалгаатай холбогдох бусад харилцааг зохицуулна.

1.2.Тархвар зүйн судалгааг шинжлэх ухааны үндэслэлтэй, оновчтой төлөвлөн хэрэгжүүлж, үр дүнг цаашдын бодлого шийдвэр гаргахад ашиглана.

1.3.Өмнөх жилийн тархвар зүйн судалгааны үр дүнг мэргэжлийн зөвлөлөөр хэлэлцүүлж, дараа жилийн тархвар зүйн судалгааг төлөвлөн хэрэгжүүлнэ.

1.4.Тархвар зүйн судалгаанд шаардагдах статистикийн мэдээллийг мал эмнэлгийн тасаг гаргуулан, дээд шатны байгууллагад хүргүүлэх, орон нутгийн төвшинд статистик мэдээллийг ашиглан тархвар зүйн холбогдох судалгааг төлөвлөн хэрэгжүүлнэ.

1.5.Тархвар зүйн асуудал хариуцсан мэргэжилтэн жил бүрийн тархвар зүйн судалгааны төлөвлөгөөний төслийг боловсруулж, мэргэжлийн зөвлөлийн хурлаар хэлэлцүүлж, дараа жилийн төсөв, төлөвлөгөөнд арга хэмжээг тусгаж хэрэгжүүлнэ.

Хоёр.Тархвар зүйн судалгаа хийх, зураглал үйлдэх.

2.1.Тархвар зүйн судалгааны төрөл бүрийн аргаас сонгон, хавсралтаар баталсан судалгааны хуудасны загварыг өвчний онцлогт тохируулан өөрчилж ашиглана.

2.2.Мал эмнэлгийн тасаг жил тутам орон нутгийн хэмжээнд тархвар зүйн судалгаа хийж, үр дүнг дээд шатны байгууллагад хүргүүлнэ.

2.3.Тархвар зүйн төлөвлөгөөний дагуу улсын хэмжээнд хэрэгжүүлэх тархвар зүйн судалгааны удирдамжийг Мэргэжлийн зөвлөлөөр хэлэлцүүлэн малын ерөнхий эмч баталж, хэрэгжилтийг зохион байгуулна.

2.4.Мал, амьтны гоц халдварт, халдварт, онош тодорхойгүй өвчний дэгдэлтийн үед тархвар зүйн судалгаа гүйцэтгэнэ.

2.5.Аймгийн хэмжээнд зохион байгуулах тархвар зүйн судалгааны удирдамжийг аймаг, нийслэлийн мал эмнэлгийн газрын дарга баталж, хэрэгжилтийг зохион байгуулна.

2.6.Аймаг, нийслэл болон сум, дүүргийн төвшинд зохион байгуулах тархвар зүйн судалгаатай холбогдон гарах зардлыг тухайн шатны Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлаар хэлэлцүүлж, орон нутгийн төсөвт тусган хэрэгжүүлнэ.

2.7.“Мал, амьтны эрүүл мэндийн тухай” хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.5-д заасан этгээдийн захиалгаар тандалт шинжилгээ хийх бол сумын мал эмнэлгийн тасаг хүсэлтийг хүлээн авч, холбогдох аймгийн мал эмнэлгийн байгууллагатай хамтран зохион байгуулна.

2.8.Энэхүү зааврын 2.4-т заасан дэгдэлтийн судалгааны баг нь “Мал, амьтны эрүүл мэндийн тухай” хуулийн 20 дугаар зүйлийн 20.1.1 дэх заалтыг дагаж мөрдөнө.

2.9.Энэхүү зааврын 2.4-т заасан дэгдэлтийн судалгааны багт “Мал, амьтны эрүүл мэндийн тухай” хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.6.3, 17 дугаар зүйлийн 17.3-т заасан заалт хамаарахгүй.

Гурав.Үр дүнг тайлагнах, нийтэд мэдээлэх.

3.1.Тархвар зүйн судалгааны үр дүнг үндэслэн гоц халдварт, халдварт өвчний тархвар зүйн зураглалыг сум, аймгийн төвшинд болон улсын хэмжээнд тархвар зүйн нэгдсэн зураглалыг мал эмнэлгийн ерөнхий газар үйлдэнэ.

3.2.“Мал, амьтны эрүүл мэндийн тухай” хуулийн 8 дугаар зүйлийн 8.6 дахь хэсэгт заасан албан тушаалтан тархвар зүйн судалгааны үр дүнг холбогдох хуульд заасан хугацаанд нь дээд шатны байгууллагад хүргүүлэх ба үр дүнг үндэслэн олон нийтэд мэдээлнэ.

Дөрөв. Үйл ажиллагаанд оролцогчдын эрх үүрэг.

4.1.Мал эмнэлгийн салбарын байгууллага.

4.1.1.Судалгааны хуудсыг өвчин бүрийн онцлогт тохируулан тархвар зүйчийн боловсруулж, мэдээлэл цуглуулна.

4.1.3.Тархвар зүйн судалгааны үр дүнг үндэслэн хэрэгжүүлэх арга хэмжээний санал боловсруулж, шийдвэрлүүлнэ.

4.1.4.Улсын хэмжээнд тархвар зүйн судалгааны нэгдсэн төлөвлөгөөний дагуу жил бүрийн тархвар зүйн судалгааг зохион байгуулна.

4.1.5.Аймаг, нийслэлийн төвшинд зохион байгуулах тархвар зүйн судалгааг тухайн шатны мал эмнэлгийн байгууллага төлөвлөж, хэрэгжилтийг зохион байгуулна.

4.1.6.Улс болон аймгаас зохион байгуулах тандалтын арга хэмжээнд сүлжээ лаборатори, аймаг, сумын мал эмнэлгийн байгууллагууд удирдамжийн дагуу оролцож, холбогдох ажлуудыг гүйцэтгэнэ.

4.1.7.Гоц халдварт, халдварт өвчний эрсдэлийн ерөнхий үнэлгээг малын ерөнхий эмчийн шийдвэрээр гүйцэтгэх ба үнэлгээний олон улсын нийтлэг аргачлал, арга зүйн арга тухайн баг боловсруулна.

4.1.8.Гоц халдварт, халдварт өвчний халдварын эрсдэлийн үнэлгээний дүгнэлт, зөвлөмжийг үндэслэн Засаг дарга, төр захиргааны холбогдох байгууллагууд урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ авч хэрэгжүүлнэ.

4.2.Сум, дүүргийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал, Засаг дарга.

4.2.1.Мал эмнэлгийн тасгаас боловсруулсан орон нутагт хэрэгжүүлэх тархвар зүйн судалгааны жилийн төлөвлөгөөг баталж, зардлыг шийдвэрлэж, хэрэгжилтийг зохион байгуулахад дэмжлэг үзүүлнэ.

4.2.2.Засаг дарга нь тархвар зүйн судалгааг орон нутгийн төвшинд гүйцэтгэх боломжоор

хангаж, баг, хорооны Засаг дарга нар нь сонгогдсон өрхүүдэд товыг мэдээлж, бэлэн байдлыг хангуулна.

4.2.3. Орон нутгийн мал, амьтны өвчний тархвар зүйн мэдээллээр малчид, ард иргэдийг хангаж, хэрэгжүүлэх арга хэмжээний талаар мал эмнэлгийн тасаг болон аймгийн мал эмнэлгийн байгууллагатай хамтран ажиллана.

4.2.4. Орон нутгаас отор нүүдэл болон шилжилт хөдөлгөөн хийх талаарх шийдвэр

гаргахдаа мал, амьтны өвчний тархвар зүйн судалгааны дүн мэдээг үндэслэн

бусад орон нутагтай хэлэлцээр хийж, шийдвэрлэнэ.

4.2.5. Зааврын 4.2.4-д заасан мал, амьтны өвчний тархвар зүйн судалгааны мэдээллийг

мал эмнэлгийн тасаг бэлтгэнэ.

Хүснэгт 1.

ТАРХВАР ЗҮЙН СУДАЛГАА ХИЙХ ТӨЛӨВЛӨГӨӨ

ЗАГВАР 1.

ДАРХЛААЖУУЛАЛТЫН ДАРААХ МОНИТОРИНГИЙН ХУУДАСНЫ ЗАГВАР

МАЛЫН ЭЗНЭЭС АВАХ АСУУМЖ

Ялгах код: |__|__|  |__|__|          

Аймаг Сум  Хот айл/өрх

1.Асуумж авсан огноо:   |__|__|__|__| |__|__| |__|__|

 он сар өдөр

2.Байршил: (N) I__I__I I__I__I__I__I__I, (E) I__I__I__I I__I__I__I__I__I

3.Малчны нэр .....................................................

4.Утасны дугаар......................................... ...................................

5.Танай мал ..................... өвчнөөс сэргийлэх вакцинд хамрагдсан уу? (ямар төрлийн вакцины дараах тандалт хийж байгаагаас шалтгаалан өвчний нэр бичнэ.)

6.Дархлаажуулалтаас өмнө танай малд .................. өвчний шинж тэмдэг илэрсэн үү?

Тийм I__I, Үгүй I__I

7.Дархлаажуулалтаас хойш танай малд .................... өвчний шинж тэмдэг илэрсэн үү? Тийм I__I, Үгүй I__I

8.Хэрвээ вакцинд хамрагдаагүй бол шалтгаан:

a. Вакцин хийсэн талаар мэдээгүй                                                         I__I

b. Хамрагдах хүсэлтэй ч малын эмч ирээгүй                                       I__I

c. Манай хот айлд вакцин хүрээгүй тул бүх мал вакцинд хамрагдаагүй I__I

d. Вакцин хийлгэх боломж байгаагүй                                                  I__I

e. Өөрсдөө вакцин хийлгэхээс татгалзсан                                            I__I

Бусад шалтгааныг бичих...............................................................................

9.Танай мал сүрэгт сүүлийн 6 сард дараах шинж тэмдэг илэрсэн үү? Хариултыг дугуйлна (өвчний онцлогт тохируулан хариулт бэлтгэж, хамгийн ихдээ 3-ыг сонгоно)

1. Халуурах                                                     I__I
2. Номойрох                                                    I__I
3. Тэжээлдээ дургүй болох                             I__I
4. Сүү татрах                                                    I__I
5. Шүлс ихээр гоожих                                       I__I
6. Хамраас шингэн гоожих                               I__I
7. Хэл, буйл, завьжин дээр үлхий гарах          I__I
8. Турууны салаа, титэм дээр үлхий гарах     I__I
9. Хөхөн дээр үлхий гарах                               I__I
10. Доголох                                                        I__I

10.Сүүлийн 6 сарын хугацаанд бусдаас мал авсан уу?

I__I Тийм, I__I Үгүй. Хэрэв ТИЙМ бол: Хэзээ? |__|__|__|__| |__|__| |__|__|

                                                                                    он             сар     өдөр

Малын төрөл:           үхэр I__I, хонь I__I, ямаа I__I, гахай I__I

Малын тоо:   үхэр I__I, хонь I__I, ямаа I__I, гахай I__I

ЗАГВАР 2.

СОРЬЦ БҮРТГЭЛИЙН БОЛОН ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ДҮНГИЙН ХУУДАСНЫ ЗАГВАР

Ялгах код |__|__| |__|__|   

Аймаг Сум Хот айл/өрх

Сорьц авсан огноо : I__I__I__I__I I__I__I I__I__I

                                        он                сар    өдөр

Малын төрөл ялгах код:

1.C –үхэр, 2. V -тугал, 3.G –ямаа, 4. T-тэмээ, 5. S – хонь, 6. L- хурга, 7. K-ишиг

ЗАГВАР 3.

ТЭМЦЭХ АРГА ХЭМЖЭЭНИЙ ХЭРЭГЖИЛТ ҮНЭЛЭХ ЗАГВАР

Анхааруулга: Ямар нэгэн хоосон нүд үлдээлгүй бүрэн бөглөнө.

Ялган таних код:

|__|__| |__¦__| |__¦__|

 Аймаг Сум баг / малчны дугаар

Код: ......./……. , Баг/Айл

1.Асуумж авсан огноо:   |__|__|__|__| |__|__| |__|__|

                                                         он       сар     өдөр

2.Хот/Аймгийн нэр: ................., Дүүрэг/ Сумын нэр......................., Хороо/Баг..................

3.Эзний овог, нэр ....................................................., Утас: .........................................

4.Газарзүйн байршил: (N) I__I__I I__I__I__I__I__II__I, (E) I__I__I__I I__I__I__I__I__II__I

5.Сүүлийн 6 сарын хугацаанд танайх гаднаас мал (..........) авсан уу? (худалдаж авсан, тавиул мал байсан гэх мэт )

I__I Тийм, I__I Үгүй, I__I Мэдэхгүй

Хэрэв тийм бол:

А. Хэзээ: сар |__|__| өдөр |__|__|

Б. Малын төрөл:                 үхэр I__I, хонь I__I, ямаа I__I, гахай I__I.....................................

В. Малын тоо:                      үхэр I__I, хонь I__I ямаа I__I, гахай I__I......................................

6.Энэ оны .... сарын ....-нээс ... сарын .....-ны хооронд малын эмч үйлчилгээ үзүүлсэн үү? I__I Тийм, I__I Үгүй, I__I Мэдэхгүй

Тийм бол

А. хэдэн удаа 1I__I, 2I__I, 3-аас дээшI__I

Б. Ямар үйлчилгээ үзүүлсэн. Үзлэг I__I, Тарилга I__I, Туулгалт I__I, Шинжилгээ I__I, Угаалга I__I, Боловсруулалт I__I

7.Танай мал ...............................өвчнөөс сэргийлэх вакцинд хамрагдсан уу?

I__IТийм, I__ IҮгүй, I__IМэдэхгүй

Хэрвээ тийм бол хэзээ

A. 201..... оны ....... сард                бүх мал I__I, төлI__I, гахай I__I

Б. 201...... оны ........ сард бүх мал I__I, төлI__I,          гахай I__I

В. 201 ..... оны ........ сард бүх мал I__I төл, I__I         гахай I__I

8.Вакцины дараах мониторингийн шинжилгээнд танай малыг хамруулсан уу?

I__IТийм, I__ IҮгүй, I__Iмэдэхгүй.

Тийм бол : Огноо I__I__I__I__I__I__I__I__I

9.Танай хотонд байгаа мэдрэмтгий малын тоо толгой /малын төрөл, нас/

10.Мэдрэмтгий мал сүргийн тоо, малын төрөл? (Өвчин гарах үеийн)

11.201.... оны ...... дүгээр сард танай мал сүрэгт хэвийн бус байдал ажиглагдсан уу?

I__IТийм, I__ IҮгүй, I__IМэдэхгүй. Хэрэв тийм бол

А. Хэдэн малд хэвийн бус байдал илэрсэн бэ?...........

Б. Илэрсэн шинж тэмдэгийг нэрлэнэ үү:

I__I........................., I__I....................., I__I......................., I__I................................

12.Танай малд ..................................өвчний эмнэлзүйн шинж тэмдэг илэрсэн үү?.

I__IТийм, I__IҮгүй. Хэрвээ тийм бол: Нийт хэдэн мал өвчилсөн бэ? /____/

Үхэр /____/, Хонь /____/, Ямаа /____ /, Гахай /____/

13.Өвчилсөн малыг устгасан уу? Тийм /____/, Үгүй /____/, Тийм бол

14.Малын өвс, тэжээл устгасан уу?. I__I Тийм, I__I Үгүй.

15.Малдаа нэмэлт тэжээл өгдөг үү?

I__IТийм, I__IҮгүй. Тийм бол:

А. Хэдэн сард .....сар I__I, .... сар I__ I, .... сар I__I, бусадI__I.

Б. Тэжээлийг хаанаас авдаг вэ?

Худалдааны цэг /____/, Албан бус цэг /цайны газар, хоолны хаягдал, хогийн цэг/____/

16.Өвчний тухай хэзээ мэдсэн бэ? Огноо |__|__|__|__| |__|__| |__|__|

17.Танай нутагт............................................. өвчин гарсан тухай хэнээс сонссон бэ?

Малын эмч I__I, Тасгийн малын эмч I__I, Багийн дарга I__I, Зурагт, радио I__I, Малчдаас I__I, Бусад I__I

18...................... өвчнөөс сэргийлэх заавар, зааварчилгаа авсан уу?

I__IТийм, I__IҮгүй, I__IМэдэхгүй. Хэрэв тийм бол хэнээс?

Та мөрдсөн үү? I__IТийм, I__IҮгүй.

Тайлбар:

Тийм бол яагаад

Үгүй бол яагаад:

19.Хорио цээр, хязгаарлалтын дэглэмийн үеийн ................ алдагдал? Зардаг бол

20.Дэглэм тогтоосноор танай гэр бүлийн хэн нэгэн ажил тасалсан уу?.

I__I Тийм, I__I Үгүй

21. ....... өвчин гарснаас хойш одоог хүртэл хүн эмнэлгийн ямар нэгэн тусламж үйлчилгээ танай гэр бүлийн хэн нэгэн авсан уу?

I__I Тийм, I__I Үгүй, I__I Мэдэхгүй

22.Танай хүүхдүүд сургууль, цэцэрлэг завсардсан уу?

I__IТийм, I__IҮгүй, I__IМэдэхгүй. Тийм бол ойролцоогоор хэд хоног /___/

23.Танайхаас дэглэмийн хугацаанд хэн нэгэн гэртээ ирж чадаагүй тохиолдол бий юу?...................................................................................................................................

24.Дэглэм хэрэгжүүлэх хугацаанд танай малын тарга хүчний байдалд өөрчлөлт гарсан уу?

I__IТийм, I__ Үгүй, I__ Мэдэхгүй. Тийм бол

25.Дэглэм хэрэгжүүлсэн тухайн хугацаанд танайх ямар нэг шилжилт хөдөлгөөн хийх байсан уу? I__I Тийм, I__I Үгүй, I__I Мэдэхгүй. Тийм бол

26.Дэглэмийн хэрэгжилтэд та ямар үнэлгээ өгөх вэ?

Хангалттай I__I, Хангалтгүй I__I, Мэдэхгүй I__I

Яагаад?..............................................................................................................................

............................................................................................................................................

27.Дэглэмийн хугацаанд хүн, тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөн багассан уу?

I__I Тийм, I__I Үгүй. Тийм бол хэдэн тохиолдол....................................................................

28.Дэглэмийн хугацаанд хүн, мал, тээврийн хэрэгсэл дэглэм тогтоосон бүсээс гарсан уу?

I__I Тийм,     I__I Үгүй, I__I Мэдэхгүй. Тийм бол хэдэн тохиолдол гарсан бэ?

29.Санал хүсэлт...........................................................................................................................

............................................................................................................................................

ЗАГВАР 4.

ДЭГДЭЛТИЙН СУДАЛГААНЫ ХУУДАСНЫ ЗАГВАР

1.Асуумж авсан огноо:      |__|__|__|__| |__|__| |__|__|

2.Байршил: (аравтын бутархайгаар) /N46,65498. E112.23548 гэх мэт/

уртраг (N) I__I__I I__I__I__I__I__I, өргөрөг (E) I__I__I__I I__I__I__I__I__I

3.Малчны нэр ..................................... Харьяалах МЭҮН-ийн нэр ....................................

3.Утасны дугаар .........................................

4.Аймаг...................................... Сум .................................... Баг .........................................

5.Малын тоо, өвчлөл, оношилгоо (Тухайн үеийн огноог бичнэ)

6.Аж ахуйн төрөл:

Эрчимжсэн [ ]; Хагас эрчимжсэн [ ]; Бэлчээрийн [ ]; Бусад [ ]

Бэлчээрийн хэлбэр: Бусдын малтай бэлчээрээр нийлдэг I__I тийм, I__IҮгүй;

Зэрлэг амьтантай бэлчээрээр нийлдэг I__I тийм, I__IҮгүй; Тийм амьтны төрөл ................

Бэлчээрээ хэдэн жил ашиглаж байна вэ ?..............................

Отрын мал танай нутагт ирдэг үү? I__I Тийм, I__I Үгүй. Тийм бол ихэвчлэн хаанаас...

....................................................................................................................................................

7.Тухайн дэгдэлт гарсан өрх, малын ундны усны эх үүсвэр.

8.Байгалийн голомтот өвчин гарч байсан эсэх /тийм: үгүй:/

9.Тухайн дэгдэлт гарсан нутаг дахь зэрлэг амьтдын өвчлөл

10.Дархлаажуулалтын түүх

Дархлаажуулалтын талаар өрхийн дэвтэрт тэмдэглэгдсэн эсэх: I__I Тийм, I__I Үгүй

Дархлаажуулалтын мэдээлэл

Таригдсан вакцины мэдээлэл

I__I......., I__I ...................., I___I Дархлааны үргэлжлэх хугацаа сараар

Вакцинд бол хамрагдаагүй шалтгаан ............................................................

ДЭГДЭЛТИЙН СУДАЛГААНД ЭРСДЛИЙГ ҮНЭЛЭХ.

1.Тэжээл:

Баяжуулсан тэжээлээр малаа тэжээдэг эсэх? Бод мал - I__Iтийм, I__Iүгүй. Тийм бол хаанаас авдаг вэ?

Бог мал - I__IТийм I__Iүгүй: хаанаас авдаг....................................................……..............

Гахай - I__IТийм I__Iүгүй: хаанаас авдаг....................................................……...............

Хоолны хаягдлаар малаа тэжээдэг эсэх?

      Бод мал - I__I Тийм I__I Үгүй: хаанаас авдаг........................................................................

      Бог мал- I__IТийм I__IҮгүй: хаанаас авдаг....................................................……................

      Гахай- I__IТийм I__IҮгүй хаанаас авдаг....................................................…….....................

2.Халдварт өртсөн аж ахуйн био-хамгааллын байдал

Хөл халдваргүйтгэх банн[ ]; Тойруулсан хашаа/хана[ ]; Өөр төрлийн малтай нийлдэг эсэх[ ]; сүрэг хоорондоо нийлдэг эсэх[ ]; Зэрлэг амьтантай нийлдэг эсэх[ ];

3.Дэгдэлт болсон газрын онцлог:

Замын сүлжээ [ ]; Зах [ ]; Сургууль [ ]; Сүм хийд [ ]; Хот, суурин [ ]

4.Мал болон бүтээгдэхүүний шилжилт хөдөлгөөн

Ойрын үед (сүүлийн 4 долоо хоногт) гаднаас мал, амьтан авчирсан уу?

I__I Тийм, I__I Үгүй, Хэрэв тийм бол хаанаас?

Төрөл ………..Эх үүсвэр………………… Тоо …………………..Огноо..................

Ойрын үед (сүүлийн 4 долоо хоногт) малын гаралтай бүтээгдэхүүн худалдаж авсан уу?

Огноо……..Үхрийн мах - [Тийм | Үгүй ] …...кг: Огноо……… Гахайн мах - [Тийм | Үгүй ] ..….кг: Огноо………… Хонины мах- [Тийм |Үгүй ] ..….кг: Огноо………… Бяслаг - [Тийм | Үгүй ] ..….кг: Огноо………… Шинэ сүү - [Тийм | Үгүй ] …...литр: Огноо…….. Бусад (тодорхойл)

Өөр аж ахуй эсвэл газар руу мал, мах, сүү нийлүүлсэн үү?, I__I Тийм, I__I Үгүй

Хэрэв тийм бол хаашаа? Аймаг........................Сум......................Баг..........................Огноо...............................

5.Хүн, машины хөдөлгөөн

Ойрын үед (Сүүлийн 4 хоногт) өөр аж ахуй эсвэл өөр газраас хүн эсвэл машин ирсэн үү?

[Тийм / Үгүй]; Хэрэв тийм бол хаанаас?..................................Хэзээ?, Огноо........................

6.Олон улсын болон орон нутгийн чанартай авто замаас хэр зайтай вэ?

1. км дотор I__I, 10 км дотор I__I, 20 км дотор I__I

7.Тухайн дэгдэлт гарсан нутгаар отор, нүүдлийн зам дайран өнгөрдөг эсэх

I__I Тийм, I__I Үгүй

8.Малын хулгай гардаг уу? I__I Тийм, I__I Үгүй. Тийм бол дараах асуултад хариулна уу.

а. Ихэвчлэн ямар улиралд малын хулгай гардаг вэ?............................................................

б. Ихэвчлэн ямар төрлийн мал хулгайд алддаг вэ?

.........................................................

9.Хээлтүүлэгчийг хаанаас сонгодог вэ (Чагтаар үнэлэх)?

10.Үхсэн малын хүүр, сэг зэмийг хэрхэн устгадаг вэ? .......................................................

........................................................................................................................................................

11.Халдварт өвчний талаарх мэдээллийг та хаанаас авдаг вэ? ............................................................................................................................................

12.Танай гэр бүлийн хэн нэгэн бусдын мал малладаг уу?

I__I Тийм, I__I Үгүй. Тийм бол хаана............................................................................................

13.Хилийн гадна мал малладаг хүн танай энэ хавьд бий юу?

I__I Тийм, I__I Үгүй. Тийм бол хаана............................................................................................

14.Хилийн гадна гарч хурдан морь унадаг, уядаг хүн танай ойрхон бий юу?

I__Iтийм, I__I Үгүй. Тийм бол хамгийн сүүлд хэзээ явсан, ирсэн .........................................................................................................................................................

15.Энэ хавьд мал, малын гаралтай бүтээгдэхүүний худалдаа эрхэлдэг хүн бий юу?

I__Iтийм, I__Iүгүй. Тийм бол хэдэн хүн, ихэвчлэн хаашаа явдаг вэ?

.........................................................................................................................................................

16.Наадам болгонд явдаг уяач танай энэ хавьд бий юу?

I__I Тийм, I__I Үгүй. Тийм бол хэдэн хүн................................................................

17.Танайх хилийн зурвас бүс нутагт буудаг уу?

I__I Тийм, I__I Үгүй

18.Явуулын худалдаа ирдэг үү?

I__I Тийм, I__I Үгүй. Тийм бол хэдэн удаа ирдэг вэ?

19.Өвчлөлийн талаар малчнаас сумын малын эмчид мэдээлсэн огноо, цаг:

..............................................................................................................................................

20.Сумын малын эмчээс аймгийн мал эмнэлэгт мэдээлсэн огноо, цаг:

..............................................................................................................................................

21.Халдварын эх үүсвэр хаанаас эхлэлтэй байж болох талаар таны бодол

............................................................................................................................................

22.Өвчний халдвар танай хөрш зэргэлдээ айлд хэзээ гарсан эсэх талаар, огноо..................................................................................................................................

23.Судалгааны багийн гишүүдийн мэдээлэл:

24.Малчны талаарх мэдээлэл:

Бусад нэмэлт мэдээлэл: ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ДЭГДЭЛТИЙН СУДАЛГААНЫ СТАНДАРТ АЖИЛЛАГААНЫ ЗААВАР. (САЗ)

ТОДОРХОЙЛОЛТ: Дэгдэлтийн судалгаа нь системтэй, цогц үйл ажиллагаа бөгөөд халдварын шалтгаан, эх үүсвэрийг илрүүлэх, дэгдэлтийн нөхцөл байдлыг тогтоох, өвчин тархахаас сэргийлэх үйл ажиллагаанд ашиглагдана. Дэгдэлтийн судалгааг мал, амьтны төрөл бүрийн өвчний үед эрх бүхий албан тушаалтны шийдвэрээр, мөн шаардлагатай гэж үзсэн бусад тохиолдолд хэрэгжүүлж болно.

ЗОРИЛГО

• Тухайн дэгдэлтийн шалтгаан, эх үүсвэрийг тодорхойлох
• Халдвар тархахаас сэргийлэхэд чиглэсэн арга хэмжээг тодорхойлох
• Тухайн дэгдэлтийг зогсоох, тэмцэх

ХАМРАХ ХҮРЭЭ

Энэхүү САЗ нь ........................ өвчний үед дэгдэлтийн судалгаа хийх ерөнхий зарчмууд болон үе шатыг тодорхойлно.

ХЭН ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ

• Малын эмч нар
• Шуурхай арга хэмжээ хэрэгжүүлэх баг

БАГИЙН БҮРЭЛДЭХҮҮН

• Мал эмнэлгийн эпидемиологич (багийн ахлагч).
• Лабораторийн шинжээч
• Аймаг, сумын малын эмч нар

ШААРДЛАГАТАЙ БАГАЖ ХЭРЭГСЭЛ (тухайн нөхцөл байдалд тохируулж тооцоолно)

• Зөөврийн хөргүүр
• Нэг удаагийн хувцасны иж бүрдэл
• Усны гутал
• Хайч, хутга
• Чимхүүр
• Сорьц хадгалах уусмал (50%-ийн глицеринтэй фосфатын давстай буфер, PBS)
• Хөвөн
• Цус бүлэгнүүлэгчгүй хуруу шил
• Цус бүлэгнүүлэгчтэй хуруу шил
• Зүү баригч
• 16G хэмжээтэй зүү
• Маркер -
• Сорьцын сав
• Хаягдлын уут
• Халдваргүйтгэгч бодис
• Гар ариутгагч
• Байршил тогтоогч
• Зургийн аппарат
• Дэгдэлтийн судалгаа авах маягт
• Сорьцын дагавар хуудас
• Хэвлэсэн бичмэл заавар
• Дэвтэр, бал

ДЭГДЭЛТИЙН СУДАЛГАА ХИЙХ ДАРААЛАЛ.

1.Дэгдэлтийн судалгаанд бэлтгэх:

2.Багийн гишүүдийг бүрдүүлэх, удирдамж батлуулах

3.Багийн гишүүн тус бүрийн гүйцэтгэх үүргийг тохирох

4.Шаардлагатай материал, ложистикийн зохион байгуулалт (материал, тоног төхөөрөмжийн жагсаалтын дагуу)

5.Судалгаанд шаардагдах зүйлс: Мэдээлэл авах маягт, дэвтэр, зөөврийн компьютер, байршил тогтоогч.

6.Сорьцын хэрэгсэл: зүү, арчдас авах бамбар, сорьцын сав, вирусын тэжээлт орчин

7.Хэвлэсэн САЗ, бусад холбогдох журмууд

8.Тээврийн хэрэгсэл

2.Анхан шатны мэдээлэл цуглуулах: Дэгдэлтийн судалгаанааас өмнө дараах мэдээллийг цуглуулна. Үүнд:

• Аймаг, сум, багийн нэр
• Очих малчин, аж ахуйн нэр, утасны дугаар
• Аж ахуй эрхлэх хэлбэр, мал, амьтны тоо
• Тухайн орон нутгийн малын эмчийн нэр, утасны дугаар.

3.Дэгдэлтийн судалгаа хийх

• Тухайн аж ахуйд нэвтрэх, гарахдаа биохамгааллын дэглэмийг чанд мөрдөнө.
• Асуумжийн дагуу тухайн аж ахуйгаас мэдээлэл цуглуулна.
• Сорьц авч, лабораторид илгээнэ. (Сорьцын тоо тухайн үеийн нөхцөл байдлаас шалтгаална)

4.Тайлагнах

Судалгаа эхлэхээс өмнө цуглуулсан мэдээлэл (Сорьц авсан лабораторийн шинжилгээний хариу гэх мэт) болон газар дээрээс цуглуулсан мэдээлэлд үндэслэж тайлан бичнэ. Судалгаа хийснээс хойш 14 хоногийн дотор эцсийн тайланг хүлээлгэн өгнө. Тайлан нь үндсэн мэдээллээс гадна доорх мэдээллийг заавал агуулна.

1. Цаг хугацааны хувьд (эпидемиологийн муруй зурах замаар таамаглал дэвшүүлэх)

• Эхний тохиолдол хэзээ илэрсэн?
• Дэгдэлт ямар хугацаанд үргэлжилсэн?
• Өвчин илрэх хугацаанд ямар шинжилгээ хийсэн?

• Тухайн дэгдэлт анхны тохиолдол уу эсвэл дамжмал халдвар уу? (дайралтын төвшин, эрсдлүүд)
• Төрөл, сүргийн хооронд төвшингийн ялгаа байгаа эсэх
• Дайралтын төвшин нь өндөр, эсвэл бага байгаа төрөл, зүйл, бусад....

• Дайралтын төвшин наснаас шалтгаалж байгаа эсэх?

1. Газар нутгийн хувьд (Газрын зураг дээр дэгдэлтийн байршлыг оруулах, зам, усны эх үүсвэр, уул нуруу, дэд бүтэц гэх мэт.)

• Газарзүйн хувьд ямар сэжиг илэрсэн?
• Мал аж аж ахуйн хэлбэрээс шалтгаалж төрөл, зүйлийн хооронд ялгаа байгаа эсэх?
• Тухайн дэгдэлт нь олон улсын чанартай зам, хурдны зам, нүүдлийн зам зэрэгтэй хир ойрхон илэрсэн, газарзүйн хувьд ямар ямар эрсдэл байж болох?

1. Зэрлэг амьтдын хувьд

• Тухайн хот суурин газарт мэдрэмтгий амьтад байгаа эсэх
• Ойр орчимд зэрлэг амьтанд.............. өвчний шинж тэмдэг илэрсэн эсэх

1. Дархлаажуулалтын түүхийн хувьд

• Дархлаажуулалтын талаарх бүртгэл шалгах, дэгдэлт илэрсэн сүрэг нь ........ өвчний болон бусад өвчний эсрэг дархлаажуулалтад хамрагдсан эсэх

1. Таамаглал дэвшүүлэх

• Дэгдэлтийн эх үүсвэр
• Тархалтын хэлбэр
• Дэгдэлт нь нийтлэг эх үүсвэртэй эсвэл дамжмал халдварын алин болох
• Хэрэв нийтлэг эх үүсвэртэй бол нэг цэгээс эсвэл олон цэгээс үү гэдгийг тогтоох
• Дэгдэлт гарахад нөлөөлж байгаа эрсдэлт хүчин зүйлс юу болох?

5.ЗӨВЛӨМЖ ӨГӨХ

• Дэгдэлтийн судалгааны баг нь оролцогч талууд болох малчид, засаг захиргааны

болон холбогдох мэргэжлийн байгууллагуудад зориулсан зөвлөмж боловсруулж хүргүүлнэ.

ЗАГВАР 5.

 Хүснэгт 1

ТАНДАЛТЫН СУДАЛГААНЫ ЗАГВАР

Асуумж дугаар      I__I__I__I

Аймаг _______________ Сум ________________Баг _____________

1.Асуумж авсан огноо:      |__|__|__|__| |__|__| |__|__|

2.Байршил: Хот айл дахь өрхийн тоо.............Байнга эсвэл зөвхөн.............

уртраг (N) I__I__II__I__II__I__I__I, өргөрөг (E) I__I__I__I I__I__I I__I__I__I

3.Малчны овог...... нэр............................ Утасны дугаар.........................................

4.Танай хотонд байгаа мал амьтны тоо, төрөл тус бүрээр?

5.Жилд танайх хэдэн удаа нүүдэл хийдэг вэ?...............

6.Малаа хаанаас усалдаг вэ? Нуур Тогтоол ус Гол Худаг

7.Хадлан тэжээл хэр бэлддэг вэ? Их Бага Хаанаас

8.Өнгөрсөн жил хадлан тэжээл хаанаас авсан бэ?.........................................

............................................................................................................................................

9.Бусад айлын малтай усны эх үүсвэрээр холбогддог уу?

Үргэлж нийлдэг I__I, Хааяа нийлдэг I__I, Үгүй I__I, Мэдэхгүй I__I

10.Нийлдэг бол хаанахын, хэний малтай, хамгийн сүүлд хэзээ? .....................................................................

11.Бусад айлын малтай бэлчээрээр нийлдэг үү?

Үргэлж нийлдэг I__I, Хааяа нийлдэг I__I, Үгүй I__I, Мэдэхгүй I__I

12.Нийлдэг бол хэний малтай, хамгийн сүүлд хэзээ нийлсэн бэ?.....................................................................

13.Танай малд дараах шинж тэмдэг илэрсэн үү? Илэрсэн шинж тэмдэгийг нэрлэнэ үү?

1. Гэнэт халуурсан
2. Хэт номойрох
3. Үхэх
4. Тэжээлийн дуршилгүй болох
5. Шүлс гоожих
6. Нойрмоглох
7. Нус гоожих
8. Нуух гоожих
9. Салст, идээт гоождос гарах
10. Нүд өвдөх
11. Хамар битүүрэх/найтаах/
12. Аман дотор үхжил үүсч, өмхий үнэртэй болох
13. Амаа ангайх
14. Усархаг, өмхий чацга гарах
15. Турж эцэх
16. Амьсгаадах
17. Ханиах

Өөр онцгой шинж тэмдэг ажиглагдсан уу?................................................................

..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

14.Өвчний явц ямархуу байсан бэ?

Хэт цочмог /1-3 хоног/, Цочмог /3-10 хоног/, Цочмогдуу /6-10хоног/, Архаг /10-аас дээш хоног/

15.Хэдийнээс эхэлж дээрх шинж тэмдэг танай малд илэрсэн бэ?

...................................................................................................................................................... Ямар малд шинж тэмдэг анх илэрсэн бэ? Эхлээд илэрсэн тоог бичих

Тэмээ................ Адуу.............. Үхэр................ Хонь................... Ямаа................ Гахай.............Бусад .....................................................................................................

16.Тухайн шинж тэмдэг дараагийн удаад нэг зэрэг олон малд илэрсэн үү? Тийм I__I, Үгүй I__I

.......................... төрлийн мал ............... хүйсийн ....................насны

17.Хэд хоногийн дараа дараагийн мал өвчилсөн бэ? Дунджаар хоногийн тоо

Тэмээ................ Адуу.............. Үхэр................ Хонь................... Ямаа................ Гахай.............Бусад .........................................................................................................

18.Одоогийн байдлаар өвчилсөн малын тоог хэлнэ үү?

Тэмээ................ Адуу.............. Үхэр................ Хонь................... Ямаа................ Гахай.............Бусад ........................................................................................

19.Одоогийн байдлаар үхсэн, эдгэрсэн малын тоог хэлнэ үү?

Тэмээ................ Адуу.............. Үхэр................ Хонь................... Ямаа................ Гахай.............Бусад ....................................................................................................

20.Өвчилснөөс хойш бог малын үхсэн хугацааг дунджаар хэлнэ үү?

4-6 7-10 14-өөс дээш хоног

21.Өвчилсөн мал ойролцоогоор хэд хоногийн дараа эдгэрч байна вэ? Таны ажигласнаар .................................................................................................................

22.Танайх малаа хэдэн сард төллүүлдэг вэ? Сарыг тоогоор бичих

Тэмээ................ Адуу.............. Үхэр................ Хонь................... Ямаа................ Гахай.............Бусад ...............................................................................................................

23.Өмнөх жилүүдэд ийм шинж тэмдэгтэйгээр танай мал өвчилж байсан уу?

Тийм...........бол .......................... хэзээ.......................... төрлийн..................... хэдэн мал Үгүй.......................

24.Дээрх шинж тэмдэгтэйгээр өвчилсөн малд хийсэн эмчилгээг нэрлэнэ үү?

........................................................................................................................................................................................................................................................................................

25.Хэдэн мал эмчилсэн бэ?.................... хэд хоног? Эдгэрсэн үү?.................. хэд..............................................

26.Танайхтай ойролцоо хэдэн айлын мал дээрх байдлаар өвчилсөн бэ? .......................айлын тоо ..................................................... малын, төрөл тоо

27.Малын эмчид дуудлага өгсөн эсэх? Тийм I__I, Үгүй I__I

28.Мал, өвчилж, үхсэнээс хэд хоногийн дараа малын эмчид дуулага өгсөн бэ? .............................

29.Хэдэн мал үхсэний дараа малын эмчид дуудлага өгсөн бэ? .........................................

30.Өвчилсөн малаа тусгаарласан уу? .................................................................................................

31.Өвчин гарснаас хойш халдваргүйтгэл хийсэн үү? ..........................

............................. оны .... дугаар сараас хойш шилжилт хөдөлгөөн хийсэн үү?

1.Танай гэр бүлээс гадаад улс руу энэ хугацаанд явсан хүн бий юу? Тийм, Үгүй

2.Хаашаа, ямар ажлаар хэд хоног явж ирсэн бэ?.......................................................

3.Танайд гадаад улс орноос жуулчин эсвэл бусад хүмүүс ирсэн үү? Тийм, Үгүй

4.Хаанаас, ямар ажлаар, хэдийд ирсэн бэ?...........................................................

5.Танай бэлчээр, усаар олон улсын чанартай автозам дайрдаг эсэх? Тийм I__I, Үгүй I__I

6.Танай бэлчээр, усаар улсын чанартай автозам дайрдаг эсэх? Тийм I__I, Үгүй I__I

7.Хил гарсан автомашин танай бэлчээр нутгаар дайрдаг уу? Тийм I__I, Үгүй I__I

8.Тэднээс танайд ирж байсан тохиолдол байна уу? Энэ хугацаанд............................

9.Танайх сүрэг сэлбэх болон бусад зорилгоор үржлийн мал авсан уу? Тийм I__I, Үгүй I__I. Тийм бол хэзээ, хаанаас авсан бэ?..............................................

10.Танай нутгийнхан ийм зорилгоор хилийн чанадаас үржлийн мал ойрын үед худалдаж авсан уу? Тийм I__I. хэзээ Үгүй I__I, Мэдэхгүй I__I

11.Танай хотонд сүүлийн жил, сарын дотор гаднаас нийлүүлсэн хэдэн мал байна вэ?...................

12.Танай малд дээрх шинж тэмдэгүүд илэрсэнээс хойш хэдэн мал хэрэгцээлсэн бэ?.....................

 Аминдаа I__I Зарсан I__I хаашаа ........................................

32.Танай нутагт гарсан өвчний халдвар анх хаанаас, хэрхэн дамжсан, яагаад энэ өвчин гарсан гэж бодож байна вэ?

1.Янз бүрийн мал өөр газраас худалдаж авчирсан  I__I     

2.Тэжээл ус, бэлчээрээр                                       I__I     

3.Айлын мал тавьсанаас                                      I__I

4.Бусад шалтгаанаар нэрлэнэ үү?

5......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Танай нутагт гарсан өвчний халдвар анх хэнийд гарсан гэж үзэж байна вэ?......................................................

Судлаачийн нэр.

Утасны дугаар.

И-мэйл хаяг.

СУДАЛГААНД ОРОЛЦСОН ТАНД БАЯРЛАЛАА!

 Хүснэгт 2

Халдварын дэгдэлтийн үед эрсдэлийг үнэлэх загвар